Józef Lewandowski (historyk)

Nauka i edukacja

Józef Lewandowski, znany także jako Izaak Lipszyc, urodził się 15 sierpnia 1923 roku w Koninie. Był to wybitny polski historyk, który zdobył uznanie jako specjalista w dziedzinie historii Europy Środkowo-Wschodniej oraz zagadnień związanych z narodowościami.

Jego prace skupiły się na analizie złożonych procesów społeczno-politycznych, które kształtowały historię tego regionu. Zmarł 17 listopada 2007 roku w Sztokholmie, pozostawiając po sobie bogaty dorobek naukowy oraz wpływ na pokolenia badaczy.

Życiorys

Józef Lewandowski był synem zasymilowanych Żydów, którego życie zmieniło się diametralnie po wybuchu II wojny światowej, gdy znalazł się w Związku Radzieckim. W 1944 roku podjął decyzję o wstąpieniu do Ludowego Wojska Polskiego, gdzie zajął ważne stanowisko w Głównym Zarządzie Informacji.

Po wojnie, w 1957 roku, związał się z Katedrą Historii Polski w Wojskowej Akademii Politycznej. Ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim w 1958 roku, a następnie obronił pracę doktorską w 1961 roku pod kierunkiem Henryka Jabłońskiego. Praca ta, przedstawiająca temat federalizmu na Litwie i Białorusi w kontekście politycznym obozu belwederskiego, została opublikowana w 1962 roku.

W 1964 roku Lewandowski przeszedł na emeryturę w stopniu majora i podjął pracę w Instytucie Historii PAN. W 1967 roku wydał książkę zatytułowaną „Imperializm słabości: kształtowanie się koncepcji polityki wschodniej piłsudczyków 1921–1926”, która miała stanowić bazę do przyszłej habilitacji.

W 1969 roku, wobec zmieniającej się sytuacji politycznej, emigrował do Szwecji. Tam pracował początkowo na Uniwersytecie w Sztokholmie, a od 1972 roku przez ponad 16 lat na Uniwersytecie w Uppsali aż do przejścia na emeryturę w 1988 roku.

Od 1970 do 1999 roku, Lewandowski aktywnie współpracował z paryskimi Zeszytami Historycznymi, w których opublikował aż 98 tekstów, w tym 17 listów i sprostowań. Niekiedy korzystał z pseudonimu Marcin Wyziembło. Jego artykuły często dotyczyły aktualnych zagadnień politycznych oraz historii II Rzeczypospolitej, ze szczególnym uwzględnieniem historii dyplomacji z tego okresu, a także recenzji literatury historycznej.

Warto dodać, że archiwum Józefa Lewandowskiego znajduje się w Archiwum Emigracji, które mieści się w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu.

Z małżeństwa z Krystyną Łobodą (1927–2018) Lewandowski miał dwoje dzieci: syna Józefa Lewandowskiego (ur. 1949) oraz córkę Różę Zaleską (ur. 1954).

Wybrane publikacje

Józef Lewandowski, uznawany za znaczącą postać w polskiej historiografii, jest autorem wielu istotnych publikacji, które przyczyniły się do zrozumienia historii Polski w XX wieku. Poniżej przedstawione są niektóre z jego wybranych prac.

  • Materiały źródłowe do ćwiczeń z historii najnowszej Polski (w latach 1918–1939): dla słuchaczy 1 r. Wydziału Pedagogicznego, Warszawa: Wojskowa Akademia Polityczna im. F. Dzierżyńskiego 1960,
  • Federalizm: Litwa i Białoruś w polityce obozu belwederskiego: XI 1918 – IV 1920, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1962,
  • Materiały źródłowe do ćwiczeń z najnowszej historii Polski: w latach 1918–1939: dodatek, przy współudz. Leszka Grota, Warszawa: Wojskowa Akademia Polityczna im. F. Dzierżyńskiego. Wydział Historyczny 1962,
  • (współautor: Leszek Grot), Materiały źródłowe do ćwiczeń z najnowszej historii Polski (w latach 1864–1939): dla słuchaczy Wydziału Pedagogicznego Wojskowej Akademii Politycznej im. F. Dzierżyńskiego, Warszawa: Wojskowa Akademia Polityczna im. F. Dzierżyńskiego. Wydział Historyczny 1963,
  • Imperializm słabości: kształtowanie się koncepcji polityki wschodniej piłsudczyków 1921–1926, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1967,
  • (słowo wstępne) Adam Krzyżanowski, Dzieje Polski, słowo wstępne Józef Lewandowski, Paryż: Instytut Literacki 1973,
  • Swedish contribution to the Polish resistance movement during Word War Two (1939–1942), transl. from Pol. by Tadeusz Szafar, Uppsala: Almqvist och Wiksell 1979,
  • Między akumulacją a spożyciem, Poznań: NZS 1981,
  • (wstęp) Hanna Krall, Hinna före Herren Gud, övers. av Lennart Ilke, efterskrift av Józef Lewandowski, Stockholm: P. A. Norstedt 1982,
  • Rola strachu w sowietyzmie, 1982 (przedruk. z: „Kultura”, Paryż 1971 nr 282),
  • Stosunki polsko-ukraińskie w Drugiej Rzeczypospolitej, Poznań: Wielkopolska Inicjatywa Wydawnicza 1984,
  • Kwestia ukraińska w II Rzeczypospolitej, Łódź: Łódzki Zespół Oświaty Niezależnej 1988,
  • Cztery dni w Atlantydzie, Uppsala: Ex libris 1991 (wyd. 2 – Konin: Urząd Wojewódzki. Wydział Spraw Społecznych 1996),
  • „Szkło bolesne, obraz dni…: eseje nieprzedawnione”, Uppsala: Ex libris 1991, ISBN 91-971652-1-2,
  • (redakcja) Sven Grafström, Polskie stronice: dziennik od 5 lipca 1938 do 6 grudnia 1939 roku, wybór, tł. ze szw. i oprac. Józef Lewandowski i Andrzej Nils Uggla, Warszawa: „Semper” 1996,
  • „Węzeł stockholmski: szwedzkie koneksje polskiego podziemia IX 1939–VII 1942”, Uppsala: Skrifter Utgivna av Seminariet i Polens Kultur och Historia Vid Uppsala Universitet 1999, ISBN 91-506-1364-2,
  • Knutpunkt Stockholm: den polska motståndsrörelsens svenska förbindelser från september 1939 till juli 1942, övers. av Rikard Wennerholm, Stockholm: Atlantis 2006.

Na podstawie: Katalog WebOPAC Biblioteki Narodowej w Warszawie.

Przypisy

  1. Peter Englund: Jozéf Lewandowski. Soldat i Röda armén, motståndsman, flykting och historiker, [w:] dn.se [online], Dagens Nyheter, 24.11.2007 r. [dostęp 02.11.2022 r.]
  2. Sławomir M. Nowinowski Wkład Józefa Lewandowskiego w dorobek historiograficzny Instytutu Literackiego w Paryżu, w: „Zeszyty Historyczne” z perspektywy półwiecza, pod red. S. M. Nowinowskiego i R. Stobieckiego, wyd. IPN, Warszawa 2017 r., s. 92, 96–98.
  3. Tadeusz Rutkowski, Nauki historyczne w Polsce 1944–1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007 r., s. 413, przyp. 359.
  4. Mikołaj Tyrchan, Krajowe publikacje na łamach „Zeszytów Historycznych” (1962–1989), Studia Medioznawcze, Nr 4 (19) 2004 r., Instytut Dziennikarstwa UW. Tu dostępny pełny tekst po angielsku: Zeszyty Historyczne Publications (1962–1989).
  5. Katalog WebOPAC Biblioteki Narodowej w Warszawie.
  6. M.P. z 1947 r. nr 80, poz. 533.

Oceń: Józef Lewandowski (historyk)

★★★★★
Średnia ocena:4.84 Liczba ocen:11