Jan A.P. Kaczmarek

---

Życiorys

Od najmłodszych lat matka Jan A.P. Kaczmarka często zabierała go do poznańskiej filharmonii. W jego rodzinie muzyka miała znaczenie, ponieważ dziadek był skrzypkiem, który grał z lokalnymi artystami do filmów wyświetlanych w kinie. Jan uczył się gry na fortepianie i już w czasie nauki w I Liceum w Koninie odniósł pierwsze sukcesy, komponując muzykę do hymnu szkolnego oraz do przedstawień. Mimo że marzył o karierze dyplomatycznej, postanowił podjąć studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie miał zaszczyt być seminarzystą profesora Zygmunta Ziembińskiego w Katedrze Teorii Państwa i Prawa.

Jego muzyczna kariera nabrała tempa dzięki stażom w awangardowym Teatrze Laboratorium Jerzego Grotowskiego. W 1977 roku rozpoczął dwuletnią współpracę z Teatrem Ósmego Dnia, gdzie stworzył kameralną Orkiestrę Ósmego Dnia, a w latach 1978–1988 współpracował z Teatrem Polskim w Poznaniu. Po swojej pierwszej trasie koncertowej po USA w 1982 roku, nagrał debiutancki album pt. Music for the End dla niezależnej chicagowskiej wytwórni Flying Fish Records. W 1989 roku osiedlił się na stałe w Los Angeles, co otworzyło nowe możliwości zawodowe.

W 1992 roku Kaczmarek otrzymał prestiżową nagrodę Drama Desk od nowojorskich krytyków za najlepszą muzykę teatralną do spektaklu 'Tis Pity She’s a Whore, wyreżyserowanego przez Joanne Akalaitis, wystawionego w ramach The New York Shakespeare Festival. Jego działalność artystyczna obejmowała nagrywanie płyt dla renomowanych wytwórni, takich jak Sony Classical, Decca oraz Varèse Sarabande, a także regularne koncerty w Stanach Zjednoczonych i Europie.

Kaczmarek był aktywnym członkiem Amerykańskiej Akademii Filmowej oraz Europejskiej Akademii Filmowej. W 2001 roku został nominowany do nagrody Orzeł za najlepszą muzykę do filmu Quo vadis, a w 2005 roku zdobył Oscara za muzykę do filmu Marzyciel w reżyserii Marca Forstera. Dodatkowo, za tę samą muzykę otrzymał nagrodę National Board of Review oraz nominacje do Złotego Globu i nagrody BAFTA. W 2005 roku władze województwa pomorskiego zleciły mu skomponowanie muzyki upamiętniającej działalność „Solidarności”, co zaowocowało Cantatą o Wolności, prawykonaną podczas obchodów 25. rocznicy Solidarności w sierpniu w Gdańsku.

W 2006 roku kompozytor stworzył Oratorium 1956, które miało swoją premierę 28 czerwca w dniu 50. rocznicy Powstania Poznańskiego Czerwca. Fragmenty jego utworów znalazły swoje miejsce w spektaklu współczesnego tańca Alexanderplatz, choreografii Pauliny Wycichowskiej, w kontekście 20-lecia upadku Muru Berlińskiego oraz Okrągłego Stołu. W 2011 roku jubileuszowe wydarzenia przyciągnęły uwagę publiczności, gdy w Filharmonii Narodowej odbyła się prapremiera utworu Koncert Jankiela na troje cymbałów i orkiestrę, z okazji 200-lecia wydarzeń opisanych w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza.

30 listopada 2011 roku odbyła się premiera utworu Fanfary dla A2 na orkiestrę dętą, gitarę basową i sopran, a zagrała go Orkiestra Kameralna L’Autunno pod batutą Adama Banaszaka, z solistką Barbarą Gutaj z Teatru Wielkiego. W 2014 roku miała miejsce światowa premiera Universa – Opera Otwarta, z okazji 650-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego. 25 lutego 2017 roku odbyła się prapremiera „Emigra – Symfonia bez Końca”, zlecona przez Muzeum Emigracji w Gdyni. W 2019 roku na Stadionie Śląskim odbyła się prapremiera „Rapsodii Śląskiej”, skomponowanej z okazji 100-lecia Powstań Śląskich. W 2021 roku z okazji 120-lecia nadania praw miejskich zaprezentowano „Fantazję dla Sopotu”, wykonaną przez Polską Filharmonię Kameralną pod dyrekcją Wojciecha Rajskiego.

W 2004 roku Kaczmarek założył Instytut Rozbitek, znajdujący się w Rozbitku, w gminie Kwilcz, który zajmuje się działalnością edukacyjną oraz produkcją artystyczną. Był również twórcą i dyrektorem Transatlantyk Festival, którego pierwsza edycja miała miejsce w Poznaniu od 5 do 13 sierpnia 2011 roku.

Jan A.P. Kaczmarek przeszedł na emeryturę w 2024 roku, w wieku 71 lat. Jego śmierć nastąpiła 21 maja tegoż roku, jako następstwo walki z zanikiem wieloukładowym (MSA), z którym zmagał się przez dłuższy okres. Został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Nagrody i wyróżnienia

Jan A.P. Kaczmarek, wybitny kompozytor i artysta, zdobył wiele prestiżowych nagród oraz wyróżnień na przestrzeni swojej kariery. W dniu 24 kwietnia 2005 roku otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Konina, co stanowi ważne uznanie jego wkładu w kulturę tego regionu. Już rok później, 13 stycznia 2006, został odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

W tym samym roku Kaczmarek został również laureatem Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska „Neptuna”, co było kolejnym dowodem na jego znaczenie w polskim życiu kulturalnym. W 2012 roku, 20 lutego, odebrał prestiżową nagrodę Giganta 2011, przyznawaną przez Gazetę Wyborczą, za jego „poznański styl pracy”. Od 2 października 2012 Aula Centrum Wykładowo-Dydaktycznego w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Koninie nosi jego imię, co jest niezwykle ważnym wyróżnieniem w jego karierze artystycznej.

W dniu 27 lutego 2014 roku Kaczmarek odebrał Nagrodę Pracy Organicznej od Głosu Wielkopolski, uznawaną za wyróżnienie za jego wybitne osiągnięcia w kulturze oraz cenioną w Wielkopolsce pracę u podstaw. Krótko potem, 17 marca 2014, otrzymał honorowy tytuł Ambasadora Marki Wielkopolski, przyznawany osobom, które w znaczący sposób promują region i jego wartości.

1 lipca 2015 roku Jan Kaczmarek został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za swoje zasługi w pracy twórczej oraz działalności artystycznej, a także za osiągnięcia w promowaniu polskiej kultury. Również w 2015 roku zasiadł w honorowym komitecie poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w Polsce.

W 2017 roku otrzymał tytuł laureata konkursu Wybitny Polak, który potwierdza jego znaczenie w polskiej kulturze. Na mocy uznania dla jego działalności, 12 marca 2018 roku przyznano mu Nagrodę Specjalną 15-lecia RMF Classic. W tym samym roku, 19 marca, został uhonorowany Honorowym Członkostwem ZAiKS, co dodatkowo potwierdza jego pozycję w środowisku artystycznym.

W 2020 roku poznańskie Towarzystwo im. Hipolita Cegielskiego wyróżniło go statuetką Złotego Hipolita za jego wkład w kulturę. Natomiast w 2021 roku, podczas ceremonii odznaczania zasłużonych Wielkopolan, Jan A.P. Kaczmarek znalazł się w gronie wyróżnionych Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości, nadanym za zasługi dla Niepodległej.

28 maja 2023 roku odsłonięto gwiazdę kompozytora w Alei Gwiazd w Krakowie, a 25 lipca 2023 roku kolejną w Alei Gwiazd w Łodzi. Jego osiągnięcia są odzwierciedleniem zaangażowania w kulturę oraz inspiracją dla kolejnych pokoleń artystów. Zwieńczeniem jego twórczości było otwarcie wystawy „Jan A.P. Kaczmarek – Marzyciel” w warszawskiej Kordegardzie – Galerii Narodowego Centrum Kultury, które miało miejsce 25 stycznia 2024 roku.

Życie prywatne

Jan A.P. Kaczmarek miał do 2014 roku żonę Elżbietę Bieluszko, z którą tworzył rodzinę i wychowywał czwórkę dzieci. Byli to: Szymon, Józefina, Antoni oraz Anastazja.

W 2016 roku, artysta zawarł związek małżeński z Aleksandrą Twardowską. Z tego związku przyszedł na świat ich piąty potomek, który nosi imię Jan.

---

Oceń: Jan A.P. Kaczmarek

---