Kanał Ślesiński

---

Historia

Historia budowy kanału Warta–Gopło sięga lat 1923–1927, kiedy to opracowano projekt mający na celu stworzenie nowego połączenia wodnego. Plan ten miał być kontynuacją wcześniejszego projektu dotyczącego kanału Górnonoteckiego, którego budowę zainaugurowano w 1878 roku. Kanał ten kończył się na jeziorze Gopło, które było oddzielone granicą niemiecko-rosyjską, co uniemożliwiło bezpośrednie połączenie z Warta w rejonie Konina.

Realizację planu nadzorowało Biuro Dróg Wodnych Ministerstwa Komunikacji, które zleciło warszawskiej firmie J. Przeździecki przeprowadzenie dodatkowych badań geologicznych, celem zbadania podłoża w rejonach przyszłych śluz. Oprócz tego, przeprowadzono analizy jakości wody, a Instytut Hydrograficzny zajął się pomiarami, które stały się podstawą do stworzenia planu gospodarowania wodami w rejonie jezior. Na terenie przyszłych śluz powstało 4–6 odwiertów, które sięgały do głębokości 20 metrów.

W toku prac zmieniono pierwotny projekt z lat dwudziestych, przyjmując, że początkiem kanału będzie Morzysław, a przy tym ominięto nieprzydatne płytkie jezioro Mielno, gdzie pomiary pokazały, że szlam znajdował się na głębokości 18 metrów. Całkowity koszt budowy oszacowano na 5 800 000 złotych.

W 1937 roku Ministerstwo Skarbu ogłosiło przetarg na budowę kanału Warta – Gopło – Wisła, co zainicjowało proces wywłaszczania gruntów, przez które kanał miał przebiegać. Żadnej z firm odpowiedzialnych za realizację nie udało się wykonać wszystkich zadań: przedsiębiorstwo Ackermans i van Haaren zajęło się pracami ziemnymi i ubezpieczeniem skarp, natomiast firma Inż. Leszek Muszyński odpowiedzialna była za budowę śluzy w Morzysławiu. Śluzę Pątnowską z kolei budowała firma K. Rudzki i S-ka.

Z kolei prace związane z inżynierią lądową i wodną powierzono Zakładowi Przemysłu Mechanicznego Lilpop, Rau i Loewenstein z siedzibą w Warszawie, przy ulicy Bema 65. Kluczowy projekt inżynieryjny kanału Warta-Gopło stworzył znany konstruktor, inż. Zygmunt Korzeniowski, który odgrywał ważną rolę w doprowadzeniu budowy do końca w 1949 roku. Korzeniowski, pochodzący z Golin nad Wartą, zaprojektował nie tylko mosty, ale również tamę wodną na rzece Warcie w Działoszynie oraz monitorował przebieg budowy kanału aż do jego zakończenia.

W okresie przedwojennym zrealizowano znaczne prace ziemne na odcinku przekraczającym 8 kilometrów pomiędzy Wartą a Jeziorem Pątnowskim. Ponadto, wybudowano dwie istotne śluzy – w Morzysławiu oraz w Pątnowie. Umowa między Ministerstwem Komunikacji a firmą Ackermans i van Haaren przewidywała, że roboty ziemne będą realizowane łopatami do głębokości 20 cm poniżej poziomu wód gruntowych. Latem 1937 roku przez cztery miesiące nad tymi pracami zatrudniono ponad 1000 bezrobotnych, zarówno mieszkańców regionu, jak i osób z innych miejscowości.

W celu zapewnienia odpowiednich warunków pracy, około 450 osób mieszkało w specjalnie przygotowanym obozie, a ich koszty utrzymania nie były odliczane od wynagrodzenia. W większości wykonano prace ręczne, podczas gdy pogłębianie maszynowe planowane było na wiosnę 1938 roku, w sytuacji gdy teren będzie zamarznięty. Nie pokazałosposób to jednak zrealizować, głównie z powodu występującego wysokiego poziomu wód gruntowych. Niestety, przyczyny wojenne przerwały prace budowlane. Niemcy nie zdołali ich wznowić, ponieważ w wyniku powodzi wiosną 1940 roku zniszczeniu uległy wały ochronne.

Po wojnie udało się wznowić prace, a wszystkie niezbędne elementy, w tym pozostałe śluzy i brakujące odcinki kanału, zostały sfinalizowane. Ostateczne otwarcie kanału miało miejsce w listopadzie 1949 roku.

Opis

Kanał Ślesiński ma łącznie 32 km długości, z czego 18,7 km to odcinki sztucznie przekopane. Istnieją trzy główne segmenty tego cieku wodnego:

• pierwszy odcinek to kanał sztuczny o długości 8,5 km, rozciągający się od rzeki Warty do Jeziora Pątnowskiego, w którym znajdują się dwie śluzy komorowe – Morzysław oraz Pątnów,
• drugi segment to ciąg naturalnych jezior o łącznej długości 15,7 km, obejmujący jeziora Pątnowskie, Wąsosko-Mikorzyńskie, Ślesińskie oraz Jezioro Czarne, które zostało połączone z Jeziorem Ślesińskim przekopem o długości 1,8 km,
• ostatni odcinek to kanalizacja sztuczna o długości 7,8 km, prowadząca od Jeziora Czarnego do Jeziora Gopło, gdzie funkcjonują dwie śluzy komorowe – Gawrony i Koszewo.

Zarządzanie

W zakresie działalności na wodach Kanału Ślesińskiego, odpowiedzialność za zarządzanie odpowiada Regionalnemu Zarządowi Gospodarki Wodnej z siedzibą w Poznaniu. Ta instytucja zajmuje się dbaniem o właściwe gospodarowanie wodami, zapewniając jednocześnie ich ochronę i efektywne wykorzystanie.

Natomiast, kontrolą nad żeglugą śródlądową w obrębie kanału sprawuje Inspektorat Żeglugi Śródlądowej w Bydgoszczy. Dzięki ich pracy zapewnione jest bezpieczeństwo na wodach kanału oraz skuteczne regulowanie ruchu wodnego.

Remont kanału

W latach 2011–2013 zrealizowano istotny projekt pod nazwą Modernizacja Kanału Ślesińskiego na odcinku 0,00-32,00. W ramach tego przedsięwzięcia dokonano gruntownego remontu śluz zlokalizowanych w Koszewie, Gawronach, Pątnowie i Morzysławiu. Projekt ten uzyskał wsparcie finansowe z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Przeprowadzone działania obejmowały remont czterech śluz: Morzysław, Pątnów, Gawrony oraz Koszewo, a dodatkowo dokonano renowacji jazu Gawrony.

Wiele fragmentów samego Kanału przeszło proces pogłębienia i udrożnienia, co miało na celu poprawę warunków żeglownych. Nadzór nad realizacją prac sprawował Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu, co zapewniło odpowiednią kontrolę nad jakością wykonania zadań.

Kolejne działania podjęto w roku 2017, kiedy to przeprowadzono prace konserwacyjne na wlocie do Kanału Ślesińskiego. Prace te miały miejsce na odcinku od połączenia z rzeką Wartą do śluzy w Morzysławiu i miały na celu usunięcie osadów, które mogłyby wpływać na zachowanie odpowiedniej głębokości tranzytowej. Wymagana głębokość na szerokości 30 m jest niezbędna dla II klasy rzek żeglownych.

Problem zamulenia Kanału wynika z działalności Kopalni Węgla Brunatnego w Koninie. Wody odprowadzane do Noteci zawierają znaczne ilości rumowiska, które osadza się w miejscach ujścia rzeki do Kanału Ślesińskiego. W związku z tym Kopalnia została zobowiązana do udziału w kosztach związanych z usuwaniem nagromadzonego stożka nasypowego.

Przebieg kanału

Jeziora

W obrębie kanału Ślesińskiego znajdują się istotne akweny, które warto poznać. Należy do nich między innymi Pątnowskie,

które zachwyca pięknem przyrody. Oprócz niego wyróżniają się także jeziora: Mikorzyńskie, Ślesińskie oraz Czarne.

Śluzy

Kanał posiada również kilka ciekawych śluz, które pełnią ważną funkcję w regulacji wód. Warto wspomnieć o Morzysławie, oraz Pątnowie, które są kluczowymi punktami w zachowaniu prawidłowego poziomu wody w kanale.

Obie śluzy, tj. Morzysław oraz Pątnów, skutecznie wspierają przepływ wód, co jest niezbędne dla lokalnej gospodarki wodnej.

Miejscowości

W sąsiedztwie kanału leżą licznie miejscowości, których charakterystyka wzbogaca region. Wśród nich znajduje się Konin, oraz kilka mniejszych osad, takich jak Morzysław, Sulanki, czy Gosławice.

Wielość miejscowości, w tym Pątnów, Cukrownia, Łężyn, a także Rudzica, Anielew, Honoratka oraz Wąsosze, stanowi o różnorodności terenu.

Dodatkowo, do katalogu należy włączyć Mikorzyn, Lubomyśl, Półwiosek Stary, Ślesin, Tokary, Stanisławowo oraz Głębockie, nie zapominając o Żółwieńcu, Gawronach oraz Koszewie, a także Przewozie i Mielnicy Dużej, które wzbogacają krajobraz kanału.

---

Oceń: Kanał Ślesiński

---